Η Οιχαλία ήταν αρχαία πόλη κράτος στην περιοχή της Θεσσαλίας.
Ετυμολογία της λέξης Οιχαλία:
Το όνομα της Οιχαλίας είναι σύνθετη λέξη
Το γεγονός αυτό ενισχύει την άποψη ότι ο χώρος όχι πολύ μακριά από την Οιχαλία αποτελούσε μεγάλη λίμνη, κατάλοιπο ίσως των κατακλυσμών που έγιναν το 8000 π.Χ. περίπου και είχαν σαν αποτέλεσμα τη μετατροπή ολόκληρης της πεδινής περιοχής σε μια τεράστια λίμνη.
ΟΙ ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΙ ΤΟΥ 8.000 π.Χ.
Ο Κατακλυσμός του Δευκαλίωνα
Ένας από τους σημαντικότερους μύθους της Ελληνικής Μυθολογίας διαδραματίζεται στην περιοχή μας χιλιάδες χρόνια πριν (υπολογίζεται περίπου στο 9000 π.Χ. Κατά τον μύθο την εποχή που στη Φθία και τη Θεσσαλία βασίλευε ο Δευκαλίωνας ο Δίας αποφάσισε να καταστρέψει όλη την γενιά των ανθρώπων που ήταν διεφθαρμένη, με εξαίρεση τον δίκαιο βασιλέα και την γυναίκα του την Πύρρα.
Ο Δευκαλίωνας λοιπόν μετά από συμβουλή του πατέρα του κατασκεύασε ένα πλοίο συγκέντρωσε τα απαραίτητα εφόδια για την επιβίωση τους και επιβιβάστηκε στο πλοιάριο μαζί με την γυναίκα του. Στο μεταξύ ο Δίας ανοίγει τους καταρράκτες του Ουρανού και το έδαφος της Ελλάδας γεμίζει με νερό και οι άνθρωποι χάνονται. Για εννέα μέρες και εννέα νύχτες το βασιλικό ζευγάρι περιφέρεται από τα νερά μέσα στο πλοιάριο. Την δέκατη όμως ημέρα προσάραξε στο όρος Όρθρυς κατά άλλη εκδοχή στον Παρνασσό.
Η επιστημονική άποψη
Με το τέλος λοιπόν της τελευταίας Παγετώδους περιόδου και την υποχώρηση των παγετώνων, η στάθμη της θάλασσας ανέβαινε με γρήγορο ρυθμό, 12 χιλιοστά περίπου το χρόνο μέχρι και το 6.000 π.Χ. και στη συνέχεια ο ρυθμός ανύψωσης ελαττώθηκε στα 2 χιλιοστά ανά έτος.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, καθώς η θάλασσας ανέβηκε απότομα περίπου 100 m, σταδιακά κάλυψε μεγάλη έκταση της ξηράς και οι ακτογραμμές μετατυπώθηκαν σημαντικά προς το εσωτερικό. Έτσι, οι πληθυσμοί που ήταν εγκατεστημένοι στις ακτές, αφού οι οικισμοί τους καταποντίστηκαν, αποτραβήχτηκαν στα ενδότερα. Είναι λοιπόν πολύ πιθανό, ο μύθος του κατακλυσμού να απηχεί το πραγματικό κοσμογονικό αυτό γεγονός.
Γεωγραφική τοποθέτηση
Την Οιχαλία και τον Εύρυτο, το σημαντικότερο βασιλιά της, διεκδίκησαν ως τέκνο τους πολλές περιοχές της Ελλάδας (Μεσσηνία, Εύβοια, Ευρυτανία), εγκυρότερη όμως φαίνεται να είναι αυτή της Θεσσαλίας. Η άποψη αυτή βασίζεται στον Όμηρο που ήταν ο πρώτος αρχαίος συγγραφέας που αναφέρει την Οιχαλία του Ευρύτου και την τοποθετεί στην Θεσσαλία. Η αναφορά αυτή περιέχεται στην Β ραψωδία της Ιλιάδας όπου ό Όμηρος παραθέτει έναν κατάλογο των καραβιών και των βασιλείων που συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο.
Ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα αποκτά αυτή η άποψη από το γεγονός ότι ο όμηρος για την συγγραφή αυτού του καταλόγου, βασίστηκε σε προϋπάρχοντα κείμενα που έφεραν αυτές τις πληροφορίες και χρονολογούνται στη μυκηναϊκή εποχή (1600-1100 π.Χ). Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται από τον όμηρο και για τον Ίφιτο γιο του Ευρύτου του Οιχαλέως και στην Οδύσσεια.
Σημαντική είναι και η αναφορά του Στράβωνα που τοποθετεί την Οιχαλία στην περιοχή της Θεσσαλίας και συγκεκριμένα στην περιοχή κοντά στην Τρίκκη και την Φαρκαδόνα.
… αὐτὸς δ᾽ ὁ Πηνειὸς ἄρχεται μὲν ἐκ Πίνδου, καθάπερ εἴρηται, ἐν ἀριστερᾶι δ᾽ ἀφεὶς Τρίκκην τε καὶ Πελινναῖον καὶ Φαρκαδόνα φέρεται παρά τε Ἄτρακα καὶ Λάρισαν, καὶ τοὺς ἐν τῆι Θετταλιώτιδι δεξάμενος ποταμοὺς πρόεισι διὰ τῶν Τεμπῶν ἐπὶ τὰς ἐκβολάς. Τὴν δ᾽ Οἰχαλίαν πόλιν Εὐρύτου λεγομένην ἔν τε τοῖς τόποις τούτοις ἱστοροῦσι καὶ ἐν Εὐβοίαι καὶ ἐν Ἀρκαδίαι, καὶ μετονομάζουσιν ἄλλοἶ ἄλλως, ὃ καὶ ἐν τοῖς Πελοποννησιακοῖς εἴρηται. Περὶ δὲ τούτων ζητοῦσι καὶ μάλιστα τίς ἦν ἡ ὑπὸ Ἡρακλέους ἁλοῦσα, καὶ περὶ τίνος συνέγραψεν ὁ ποιήσας τὴν Οἰχαλίας ἅλωσιν. (Στράβων, Γεωγραφικά Βιβλίο Θ, κεφ. 5, § 5.17)
Αξίζει να σημειωθεί ότι στα Γεωγραφικά του ο Στράβων συναντά και άλλες πόλεις με το όνομα Οιχαλία σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Δέχεται όμως την άποψη του Απολλοδώρου που λέει ότι εάν υπήρχαν δύο πόλεις με το όνομα Οιχαλία, τότε ο Όμηρος θα τις διαχώριζε όπως έκανε και σε άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις.
Ακμή και καταστροφή της πόλης
Ο πιο ξακουστός βασιλιάς της ήταν ο Εύρυτος, επί της βασιλείας του οποίου η Οιχαλία γνώρισε την μεγαλύτερη της ακμή (12ο π.Χ. αιώνα). Η αρχαία πόλη παύει οριστικά να υπάρχει μετά το 1000 π.Χ. – 800 π.Χ. και την επικράτηση των Θεσσαλών στην περιοχή.
Η καταστροφή της πόλης
Η γνωστότερη ιστορία της Οιχαλίας, κατά την μυθολογική παράδοση, είναι αυτή του Ηρακλή και της Ιόλης, που οδήγησε και στην καταστροφή της πόλης. Ο Ηρακλής ερωτεύθηκε την Ιόλη και τη ζήτησε σε γάμο. Αλλά ο Εύρυτος, προκειμένου να αποχωρισθεί τη μονάκριβη κόρη του, προκήρυξε πανελλήνιο αγώνα τοξοβολίας με την Ιόλη ως έπαθλο για όποιον τον νικούσε. Ο Ηρακλής, που κατά ειρωνεία της τύχης είχε μάθει την τέχνη της τοξοβολίας από τον ίδιο τον Εύρυτο , κατόρθωσε να τον νικήσει. Τότε ο Εύρυτος και οι γιοί του προφασίσθηκαν ότι φοβούνταν μήπως ο ήρωας καταληφθεί και πάλι από μανία και σκοτώσει τα παιδιά του, και αρνήθηκαν να του παραδώσουν την Ιόλη. Από τα παιδιά του Ευρύτου μόνο ο Ίφιτος πήρε το μέρος του Ηρακλή και υπεστήριζε ότι έπρεπε να του δώσουν την Ιόλη. Ο Ηρακλής τότε έφυγε για λίγο για να γλυτώσει την Άλκηστη από τα χέρια του Άδη.
Επιστρέφοντας, βρήκε τον Εύρυτο να εξακολουθεί να αρνείται να του δώσει την κόρη του. Μάλιστα του είχαν κλέψει κάτι βόδια ή άλογα και κατηγορούσε για την κλοπή τον ήρωα. Ο Ίφιτος είπε ότι θα τα έβρισκαν και ότι δεν έφταιγε σε αυτό ο Ηρακλής. Πριν όμως ξεκινήσουν για την έρευνα, ο Ηρακλής καταλήφθηκε και πάλι από μανία και σκότωσε τον Ίφιτο. Στο σημείο αυτό η μυθική παράδοση έχει πολλές παραλλαγές. Σύμφωνα με μία, ο Ηρακλής όταν συνήλθε μετανόησε και πρώτα θέλησε να εξαγνισθεί για το νέο του έγκλημα, καθώς είχε αρρωστήσει μετά τον θάνατο του Ιφίτου. Ταξίδεψε λοιπόν στους Δελφούς και δέχθηκε τον χρησμό ότι έπρεπε να πωληθεί ως δούλος και να πληρώσει αποζημίωση στον Εύρυτο. Ο Εύρυτος δεν δέχθηκε τα χρήματα, αλλά ο Ηρακλής έμεινε επί τρία χρόνια δούλος της Ομφάλης. Στη συνέχεια, επέστρεψε στην Οιχαλία, κυρίευσε την πόλη, σκότωσε Εύρυτο και τους γιούς του και μετέφερε την Ιόλη στην Τραχίνα με σκοπό να την κάνει γυναίκα του.
Κατ’ άλλη εκδοχή (Απολλόδωρος, Β 7,7) ο ήρωας ζήτησε κατευθείαν τη βοήθεια των Αρκάδων, των Μηλιέων της Τραχίνας και των Επικνημιδίων Λοκρών, εκστράτευσε εναντίον της Οιχαλίας, την κατέλαβε και σκότωσε τον Εύρυτο και τους γιους του.
Ἡρακλῆς]… ὡς δὲ εἰς Ὀρμένιον ἧκεν, Ἀμύντωρ αὐτὸν ὁ βασιλεὺς μεθ᾽ ὅπλων οὐκ εἴα διέρχεσθαι• κωλυόμενος δὲ παριέναι καὶ τοῦτον ἀπέκτεινεν. ἀφικόμενος δὲ εἰς Τραχῖνα στρατιὰν ἐπ᾽ Οἰχαλίαν συνήθροισεν, Εὔρυτον τιμωρήσασθαι θέλων. συμμαχούντων δὲ αὐτῷ Ἀρκάδων καὶ Μηλιέων τῶν ἐκ Τραχῖνος καὶ Λοκρῶν τῶν Ἐπικνημιδίων, κτείνας μετὰ τῶν παίδων Εὔρυτον αἱρεῖ τὴν πόλιν. καὶ θάψας τῶν σὺν αὐτῷ στρατευσαμένων τοὺς ἀποθανόντας, Ἵππασόν τε τὸν Κήυκος καὶ Ἀργεῖον καὶ Μέλανα τοὺς Λικυμνίου παῖδας, καὶ λαφυραγωγήσας τὴν πόλιν, ἦγεν Ἰόλην αἰχμάλωτον.
Ελεύθερη απόδοση του κειμένου:
Ο Ηρακλής όταν έφτασε στο Ορμένιο, ο βασιλιάς Αμύντορας δεν του επέτρεψε να εισέλθει οπλισμένος. Και επειδή τον παρεμπόδισε να περάσει ο Ηρακλής τον σκότωσε. Φτάνοντας στην Τραχίνα συγκέντρωσε στρατό εναντίον της Οιχαλίας θέλοντας να τιμωρήσει τον Εύρυτο. Μαζί του συμμάχησαν οι Αρκάδες, οι Μηλιείς από την Τραχίνα και οι Επικνημίδιοι Λοκροί. Και αφού σκότωσε τον Εύρυτο και τα παιδιά του κατέστρεψε την πόλη. Αφού έθαψε όσους εκστράτευσαν μαζί του και σκοτώθηκαν, τον Ίππασο τον Κήυκο καὶ τα παιδιά του Λικυμνίου, τον Αργείο και τον Μέλανα, λεηλάτησε την πόλη και πήρε αιχμάλωτη την Ιόλη.