Η εντυπωσιακότερη και ίσως η πιο μεγάλη στον Ελλαδικό χώρο (πλάτος περί τα 300 μέτρα και βάθος περί τα 270 μέτρα) είναι η Δολίνη του Πετροπόρου. Η δολίνη είναι ένα γεωλογικό φαινόμενο που δημιουργήθηκε πριν χιλιάδες χρόνια.
Σύμφωνα με τον Léon Heuze,Γάλλο περιηγητή, η περιοχή ονομαζόταν Φθαίος, ονομασία που ο ίδιος την ετυμολογεί από τη λ. βυθός>β’θός>Φ’θιός, και της δίνει διπλή σημασία, δηλαδή πτώση [=κατάρρευση και αμαρτία], αλλά και Ζούρπαπα [= τρελός παπάς] εξ αιτίας ενός τραγικού μύθου – θρύλου.
Η δολίνη και ο θρύλος του Ζούρ παπά
Ένας από τους επικρατέστερους θρύλους για τη δημιουργία της δολίνης, από όπου πήρε και την ονομασία «Ζούρπαπας», έχει ως εξής:
Στην πλατεία κάποτε γινόταν ένας γάμος. Ένας παπάς πάντρευε τη μια του κόρη, την ομορφότερη. Όμως όταν την είδε να χορεύει, του άρεσε τόσο πολύ που άρχισε να κάνει ανήθικες σκέψεις. Προφανώς πιωμένος την πλησίασε, την άρπαξε και τη φίλησε. Εκείνη τη στιγμή άνοιξε η γη και κυριολεκτικά κατάπιε την πόλη. Μόνο η εκκλησία έμεινε άθικτη στην άκρη της θεόρατης τρύπας.
Κατά μια άλλη εκδοχή του μύθου συνέβη το εξής:
Κάποτε το Γαρδίκι ήταν μια σημαντική πόλη και μια επισκοπή. Στο σημείο, όπου σήμερα ανοίγεται το βάραθρο, βρισκόταν η δημόσια πλατεία. Μια μέρα μεγάλης γιορτής όλος ο πληθυσμός είχε συγκεντρωθεί εκεί. Οι γυναίκες χόρευαν, σχηματίζοντας έναν μεγάλο κύκλο, σύμφωνα με την τοπική συνήθεια. Ένας παπάς είχε μια εξαιρετικά όμορφη κόρη• την είδε στο χορό και του καλοάρεσε. Αμέσως πηγαίνει στον επίσκοπο και του λέει πως έρχεται να τον συμβουλευθεί για ένα ζήτημα που τον απασχολεί:
– Ένας άνθρωπος έχει στον κήπο του μια μηλιά που κάνει ωραία μήλα, μπορεί να τα μαζέψει ο ίδιος δοκιμάζοντας το πρώτο, ή πρέπει να αφήσει την πρωτιά στους ξένους;
Ο επίσκοπος απάντησε πως ο εν λόγω άνθρωπος είχε ασφαλώς το δικαίωμα να φάει τα μήλα του. Τότε ο παπάς πάει, παίρνει την κόρη του από τον χορό, την απάγει και ικανοποιεί την ανήθικη επιθυμία του. Την ίδια στιγμή, η πλατεία του χωριού με τους χορευτές και όλη η πόλη εξαφανίζονται με μια ξαφνική καθίζηση. Μόνο η εκκλησία μένει όρθια στην άκρη του ανοίγματος της αβύσσου».
Η δολίνη και η επιστημονική άποψη
Οι Δολίνες που συναντούμε στις Ελληνικές οροσειρές, όπως στις άλλες των άλλων χωρών, είναι κλειστές μικρές λεκάνες – χοάνες, που σχηματίστηκαν (και εξακολουθούν να σχηματίζονται) σε ασβεστολιθικά πετρώματα, όταν κάτω από αυτά ενυπάρχουν σπήλαια, που ακουμπούν σε πηγαία ή λιμνάζοντα νερά. Αυτά τα σπήλαια κάτω από τη φθοροποιό δύναμη των υδρατμών και της υγρασίας – αρχίζουν να “τρώγονται” στα τοιχώματά τους και την οροφή, οπότε έχουμε κατακρήμνιση ολόκληρου του σπηλαίου και αφανισμού αυτού μέσα στο βάθος του νερού. Αυτές οι λεκάνες – χοάνες είναι ως εκ τούτου εγκατακρημνισιγενείς. Στον Ελλαδικό χώρο αυτό το γεωολογικό φαινόμενο είναι συνηθισμένο εξ αιτίας των ασβεστολιθικών πετρωμάτων, από τα οποία – κατά κύριο λόγο – συντίθενται οι ελληνικές οροσειρές.
