Η πρώιμη ιστορία της Πέλιννας χάνεται μέσα στην αχλύ των μύθων και των αβέβαιων τοπικών παραδόσεων της περιοχής. Απλωνόταν σύμφωνα με τις αρχαίες φιλολογικές πληροφορίες και τις αρχαιολογικές ενδείξεις στην αριστερή όχθη του Πηνειού ποταμού ανάμεσα στην Τρίκκη και την Φαρκαδόνα. Ο συνοικισμός κτίστηκε εδώ, γιατί βαθύτερα η πεδιάδα καλύπτονταν από πολλά νερά, γιατί από εδώ ανάβλυζαν οι πηγές που σχημάτιζαν παλιότερα το έλος της “ΒΟΥΛΑΣ” και ο τόπος αυτός ήταν ιδεώδες για νεολιθικό συνοικισμό.
Η στρατηγική θέση της πόλης
Η αρχαία Πέλιννα, ήδη από την εποχή του Βρετανού περιηγητή Leake, στις αρχές του 19ου αιώνα, έχει ταυτιστεί με τα ερείπια στο βραχώδες ύψωμα που βρίσκεται στον ορεινό όγκο του Πελινναίου όρους, στη θέση «Παλαιογαρδίκι», 3 χλμ. βορειανατολικά του χωριού Πετρόπορος. Η θέση της Πέλιννας είχε εξαιρετική αξία γιατί έλεγχε τον οδικό άξονα από την Τρίκκη προς την Λάρισα και ιδιαίτερα το στενό πέρασμα ανάμεσα στη συμβολή του Ληθαίου με τον Πηνειό ποταμό, και στα μικρά βουνά των προβούνων των Χασίων.
Το πέρασμα αυτό είχε την μορφή ατραπού, εάν ληφθεί υπόψη ότι στην περιοχή απλωνόταν ένα τεράστιο έλος το οποίο καταλάμβανε έκταση χιλιάδων στρεμμάτων, ανατολικά του χωριού Πετρόπορος και βόρεια του οικισμού Φαρκαδόνα και νότια της κοινότητας Πετρωτού.
Ίδρυση της πόλης
Σύμφωνα με τη μυθολογία, την Πέλλινα ίδρυσε ο Πέλλινος, γιος του Οιχαλιέως, από την Οιχαλία. Η πρώτη αναφορά της Πέλιννας γίνεται από τον Πίνδαρο στον 10ο Πυθιόνικό του. Την αναφέρει ως πατρίδα του Ιπποκλέους, γιού του Φρικίου, ο οποίος νίκησε στα Πύθια, σε αγώνες διαύλου το 498 π.Χ.
ΠΙΝΔΑΡΟΣ, 10ος ΠΥΘΙΟΝΙΚΟΣ
Ευτυχισμένη είναι η Λακεδαίμονα, μακάρια η Θεσσαλία· και στις δυο γενιά απ᾽ τον ίδιο πατέρα βασιλεύει, από τον Ηρακλή, τον πιο άξιο απ᾽ όλους μαχητή. Μήπως ο έπαινός μου το μέτρο ξεπερνάει; Όχι· η Πυθώ με καλεί και το Πελινναίο και τα παιδιά του Αλεύα που ποθούνε στον Ιπποκλέα να οδηγήσουμε τον ανδρικό χορό που τη νίκη του λαμπρά θα υμνήσει.
Δομικά, αρχιτεκτονικά και οχυρωματικά στοιχεία
Η Πέλιννα τον 6ο και τον 5ο αιώνα π. Χ. ήταν περιορισμένη στην κορυφή και τις μεσημβρινές κλιτύες του λόφου. Στα μέσα του 4ου αιώνα π. Χ. η πόλη επεκτάθηκε στα δυτικά και οχυρώθηκε με ισχυρό τείχος. Το νέο τείχος κατασκευάστηκε σύμφωνα με τις αρχές της πολεμικής τέχνης των ύστερων κλασικών και πρώιμων ελληνιστικών χρόνων, κατά το ισόδομο τραπεζίοσχημο σύστημα τειχοδομίας με δύο παρειές από γκρίζο ντόπιο ασβεστόλιθο.
Οι οριζόντιοι γωνιόλιθοι, από ντόπιο λευκόφαιο ασβεστόλιθο από τα λατομεία βορειοδυτικά της δολίνης στο «Ζουρ Παπά», έχουν τις μακρές πλευρές οριζόντιες και εντελώς παράλληλες, ενώ οι στενές πλευρές είναι ακανόνιστες και διατάσσονται αριστερά ή δεξιά από μια νοητή κατακόρυφη γραμμή. Η εξωτερική επιφάνεια των λίθων είχε αδρή εργασία λάξευσης με χοντρό βελόνι ή αφέθηκε σε πολλές περιπτώσεις εντελώς ακατέργαστη.
Η τεχνοτροπία τους ποικίλλει από πολυγωνικό σύστημα τοιχοδομής, έως ανασκευές βυζαντινών χρόνων με κονίαμα. Στη ΒΔ πλευρά υπάρχει μια μεγάλη πύλη, έχουν εντοπισθεί δύο πυλίδες, ενώ πύλες έχουν εντοπισθεί στην ανατολική και νότια πλευρά των τειχών. Στη ΒΔ πλευρά υπάρχει μια μεγάλη πύλη, έχουν εντοπισθεί δύο πυλίδες, ενώ πύλες έχουν εντοπισθεί στην ανατολική και νότια πλευρά των τειχών.
Οι πύργοι που κατασκευάστηκαν στις γωνίες ή στα ευπαθή σημεία του τείχους, στην επέκταση της δυτικής πλευράς, είναι τετράγωνοι, συμπαγείς και μεγαλύτεροι από τους υπόλοιπους και είχαν εσωτερικές κλίμακες ανόδου.
Η τεχνική της κατασκευής ήταν η «έμπλεχτη» , με την οποία οι δύο παρειές του τείχους κατασκευάζονταν με λαξευτούς γωνιόλιθους και το ενδιάμεσο κενό γέμιζε με μικρούς αργούς λίθους. Πάνω στο τείχος υπήρχαν οι επάλξεις και ένας διάδρομος, ο περίπατος , από όπου γινόταν η άμυνα.
Σώζονται 15 και πλέον ορθογώνιοι πύργοι, σε χαμηλό ύψος, προμαχώνας (36 x 4-8 μέτρα και τρεις πύλες, η μία εκ των οποίων είναι ασυνήθιστα μεγάλων διαστάσεων. Οι σωζόμενοι πύργοι και τμήμα του τείχους στην ακρόπολη ανάγονται στις πρώιμες φάσεις ανάπτυξης της Πέλιννας. Οι πρώτες σωστικές ανασκαφικές έρευνες συνηγορούν σε μια χρονολόγηση της κατασκευής του τείχους γύρω στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Η ακρόπολη, σε υψόμετρο 185 μ., χωρίζεται από το Πελινναίον όρος από ένα φυσικό μάλλον βαθούλωμα, το «Ζούρπαπα». Στο εσωτερικό διασώζονται ελάχιστα θεμέλια οικοδομημάτων από αρχαία πόλη.
Ιστορία της πόλης
Αν και από τις ανασκαφές δεν πιστοποιήθηκε η ακριβής θέση της Πέλιννας, όμως το σύνολο σχεδόν των ερευνητών ταύτισαν το αρχαίο Πελινναίον με τα ερείπια του χαμηλού βραχώδους υψώματος στο Παλαιογαρδίκι του Πετροπόρου.
Τα ερείπια, τα θεμέλια διαφόρων κτιρίων, τα διάσπαρτα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, τα μεγάλης αξίας ευρήματα, το τείχος το οποίο είναι ορατό σε αρκετή έκταση, η έξοχη στρατηγική θέση τεκμηριώνουν τις πληροφορίες αρχαίων πηγών και πιστοποιούν την παρουσία μιας μεγάλης αρχαίας πόλης.
Μια επιγραφή που βρέθηκε στην περιοχή το 1958 προσθέτει συ-γκεκριμένα ιστορικά στοιχεία για την ταύτιση της λαμπρής αρχαίας πόλης. Η επιγραφή αυτή είναι μια δικαστική απόφαση. Οι δικαστές που ανήκουν στην υπηρεσία του βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππου Ε΄, καλούνται να εκδικάσουν τις εδαφικές διαφορές μεταξύ του κοινού των Φαρκαδονίων και δύο ιδιωτών, εκ των οποίων ο ένας, ο Εύλυκος, είναι κάτοικος του Πέλιννας.
Η πόλη την περίοδο της μακεδονικής κυριαρχίας στη Θεσσαλία
Σύμφωνα με τον Fr. Stählin τον 5ο π. Χ. αι. η Πέλιννα ήταν μια μικρή και οργανωμένη πόλη, αλλά εξαρτημένη από τη Λάρι-σα.
Το 357 π.Χ. ήρθε στη Θεσσαλία, μετά από πρόσκληση των Λαρισαίων Αλευάδων, ο βασιλιάς της Μακεδονίας, Φίλιππος ο Β΄, ο οποίος ελευθέρωσε τις Θεσσαλικές πόλεις από το Φερραϊκό ζυγό.
Ακολουθώντας έξυπνη πολιτική, η Πέλιννα υποστήριξε τον Φίλιππο κι έτσι υπερίσχυσε έναντι των δύο γειτονικών της πόλεων, Τρίκκης και Φαρκαδόνος, οι οποίες καταλήφθηκαν από τους Μακεδόνες το 353 π.Χ. Τα τείχη τους καταστράφηκαν και πολλοί κάτοικοί τους εξορίστηκαν. Τα κτήματα κυρίως της Φαρκαδόνος αλλά και ένα μεγάλο τμήμα των κτημάτων της Τρίκκης περιήλθαν στο Πελινναίο, το οποίο τώρα καταλάμβανε μεγαλύτερη έκταση.
Οι Πελινναίοι σε ανταπόδοση ακολούθησαν τους Μακεδόνες σε όλες σχεδόν τις επιχειρήσεις τους και διατήρησαν τη φιλία τους προς αυτούς. Επιπλέον, οι Πελινναίοι απολαμβάνουν την εύνοια του Φιλίππου, αλλά και του Αλεξάνδρου και των διαδόχων του λόγω της εξαιρετικής στρατηγικής θέσης που είχε η πόλη τους, καθώς έλεγχε τον οδικό άξονα από την Τρίκκη προς τη Λάρισα και ιδιαίτερα το στενό πέρασμα ανάμεσα στη συμβολή του Ληθαίου με τον Πηνειό ποταμό και των προβούνων των Χασίων.
Έτσι η Πέλιννα έγινε σύντομα ένα σπουδαίο Μακεδονικό οχυρό. Ο Φίλιππος ο Β΄ διέθεσε πολλά χρήματα από τα δημόσια ταμεία του για το σκοπό αυτό. Εγκατέστησε μόνιμη φρουρά – αν όχι και πληθυσμό, η πόλη επεκτάθηκε σε μεγάλη έκταση της πεδιάδας και οχυρώθηκε με νέο ισχυρό τείχος, το βόρειο σκέλος του οποίου δεν ήταν συνεχές αλλά διακόπτονταν από απότομους βράχους. Υπήρξε, δηλαδή, συνδυασμός φυσικής και τεχνικής οχύρωσης.
Το νέο τείχος έδινε στην πόλη μια μεγαλειώδη ομορφιά. Κατασκευάστηκε σύμφωνα με τις αρχές της πολεμικής τέχνης των ύστερων κλασικών χρόνων με πελεκημένες ορθογωνισμένες πέτρες από ντόπιο λευκόφαιο ασβεστόλιθο που προερχόταν από τα αρχαία λατομεία της δολίνης. Το συνολικό πάχος του τείχους ήταν περίπου 2,70-2,80 μέτρα και το τελικό ύψος απροσδιόριστο, γιατί πουθενά δεν σώθηκε ακέραιο. Ο Stählin είχε καταμετρήσει αρκετούς πύργους που αναπτύσσονταν σ’ όλη την έκταση του τείχους της πόλης και της ακρόπολης από τους οποίους οι περισσότεροι δεν είναι πλέον εμφανείς.
Στο σύνολό τους ήταν τετράγωνοι εκτός από έναν στο δυτικό τείχος της ακρόπολης που ήταν κυκλικός και απείχαν μεταξύ τους 30μ. Υπήρχε οχυρωματική τάφρος τα στοιχεία της οποίας έχουν αλλοιωθεί πλήρως, ιδιαίτερα μετά την αποστράγγιση του έλους «Βούλα». Στα χρόνια αυτά η Πέλιννα οργανώνεται σύμφωνα με το Ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα και καταλαμβάνει έκταση που ανέρχεται στα 800 περίπου στρέμματα.
Ο F. Stählin κατά την επίσκεψή του στον αρχαιολογικό χώρο, στις αρχές του 20ού αιώνα, είδε αρκετά λείψανα δημοσίων κτηρίων, αρχαίου θεάτρου, ναού της, κυρίως, λατρευόμενης θεότητας, της Αθηνάς, και του Δία του Καταιβάτη, δημοσίων ιερών καθώς και ιερού τεμένους με ορθογώνιο περίβολο κι ένα μικρό ναό στο κέντρο του.
Οι ιδιωτικές κατοικίες είχαν λίθινη θεμελίωση και στέγη από κεραμίδια λακωνικού τύπου. Σε μερικές περιπτώσεις το εμβαδόν τους έφτανε τα 200 τ.μ. και εξασφάλιζαν πολλές ανέσεις στους ιδιοκτήτες τους. Δεν είναι δυνατόν να διατυπωθούν λεπτομέρειες, ιδιαίτερα για τους πολιτικούς θεσμούς, διότι στην περιοχή δεν έγιναν συστηματικές ανασκαφές και τα επιστημονικά δεδομένα είναι ανεπαρκή.
Η παρουσία ενός λαξευτού φρέατος διαμέτρου 1,5-2 μέτρων, αγνώστου βάθους, έξω από το νότιο σκέλος του τείχους και η λίθινη σκάλα που ξεκινάει από το δυτικό σκέλος του τείχους και καταλήγει στις βορειοδυτικές υπώρειες του λόφου, σημαίνουν ότι η πόλη θα υδρεύονταν αυτά τα χρόνια με πηγάδια και πηγές.
Από εδώ σύμφωνα με τον Αρριανό το 335 π.Χ. πέρασε και διανυκτέρευσε ο Μέγας Αλέξανδρος με τον στρατό του κατά την κάθοδό του προς την νοτιότερη Ελλάδα εναντίον των επαναστατημένων Θηβαίων.
Την ισχυρή θέση της Πέλιννας επιβεβαιώνουν ακόμη δυο γεγονότα. Στα χρόνια 333-328 π.Χ. αναφέρονται μαζί ένας Φαρσάλιος και ένας Πελινναίος ως ιερομνήμονες των Θεσσαλών. Επίσης στα χρόνια 346-328 π.Χ. είναι γνωστοί στους Δελφούς κάποιοι ναοποιοί από την Πέλιννα. Την περίοδο του Λαμιακού πολέμου (323/322π.Χ.), αντίθετα με τους υπόλοιπους Θεσσαλούς, παρέμεινε στο πλευρό των Μακεδόνων και σε αυτή ο Αντίπατρος περίμενε τις ενισχύσεις του Κρατερού, όταν οι πολεμικές επιχειρήσεις μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλία.
Οι ισχυρές φιλικές σχέσεις που τους συνέδεαν διαφαίνονται και από το περίφημο διάγραμμα του επιμελητού του μακεδονικού θρόνου, Πολυπέρχοντος, το 319 π.Χ., με το οποίο δόθηκε αμνηστία στους εξόριστους πολίτες των θεσσαλικών πόλεων και τους επιτρεπόταν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Οι μόνοι που αποκλείστηκαν από τις αμνηστίες ήταν οι Τρικαλινοί και οι Φαρκαδόνιοι. Αυτό το γεγονός οφειλόταν πιθανόν στην πίεση που άσκησαν οι Πελινναίοι στους Μακεδόνες για να μην αναγκαστούν να επιστρέψουν τα κτήματα που καταπάτησαν. «Μὴ κατιέναι μηδὲ Μεγαλοπο-λιτῶν τοὺς μετὰ Πολυαινέτου ἐπὶ προδοσία φεύγοντας μηδ’ Ἀμφισσεῖς μηδὲ Τρικκαίους μηδὲ Φαρκαδονίους μηδ’ Ἡρακλεώτας».
Όταν μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να αποτινάξουν τον μακεδονικό ζυγό και έστειλαν πρέσβεις στις ελληνικές πόλεις για να τις ενθαρρύνουν για τον σκοπό αυτό, όλες οι θεσσαλικές πόλεις δέχθηκαν να επαναστατήσουν εκτός από την Πέλιννα. «Τῶν δ’ ἄλλων ‘Ελλήνων οἱ μὲν πρὸς Μακεδό-νας ἀπέκλινον, οἱ δὲ τὴν ἡσυχίαν εἵλοντο. Αἰτωλοὶ μὲν οὐν ἅπαντες πρῶτοι συνέθεντο τὴν συμμαχίαν, καθάπερ προείρηται, μετὰ δὲ τούτοις Θετταλοὶ μὲν πάντες πλὴν Πελινναίων».
Το 191 π.Χ. και για μικρό χρονικό διάστημα καταλαμβάνεται από τον Αμύνανδρο των Αθαμάνων, σύμμαχο του Αντίοχου Γ΄ της Περγάμου.
Η Πέλιννα στα ρωμαϊκά – βυζαντινά χρόνια
Σημάδια παρακμής αρχίζουν να εμφανίζονται από το τέλος του 2ου αι. π.Χ., όταν μετατρέπεται σε άσημο πόλισμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Στα βυζαντινά χρόνια η πόλη περιορίζεται σημαντικά και περιλαμβάνει μόνο την έκταση της αρχαίας ακρόπολης. Το εθνικό όνομα Πελινναεύς εμφανίζεται για τελευταία φορά γύρω στο 130 π.Χ. όταν ο κτηνίατρος Μητρόδωρος Ανδρομένειος τιμήθηκε σε προξενικό ψήφισμα των Λαμιέων για την μεγάλη προσφορά του στην πόλη τους.
Το όνομα Γαρδίκι με το οποίο μας είναι γνωστή ανάγεται στην παλαιοσλαβική λέξη που σημαίνει πολίχνη, κώμη. Ως έδρα επισκοπής αναφέρεται για πρώτη φορά σε Τακτικό, στις αρχές του 11ου αι., υπαγόμενη στη Μητρόπολη Λάρισας, ενώ για τε-λευταία φορά μνημονεύεται στα 1371. Στα τέλη του 12ου αι. μ.Χ., από επιστολή του Μιχαήλ Χωνιάτη στον επίσκοπο Γαρδικίου, γνωρίζουμε ότι η πόλη ήταν γνωστή για τους επιδέξιους καροποιούς της.
Οικονομική ιστορία της πόλης
Η πόλη γνώρισε ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, κυρίως κατά τη διάρκεια της μακεδονικής παρουσίας στην Θεσσαλία. Έκοψε δικά της νομίσματα, αργυρά και χάλκινα. Σε αυτά απεικονίζονται είτε ιππείς είτε πολεμιστές ή η θεά Αθηνά – Νίκη και σε ορισμένα από αυτά η Σίβυλλα Μαντώ, κόρη του Μάντη Τειρεσία, που στο χέρι κρατά ένα καλάθι από όπου βγαίνουν οι χρησμοί της.
ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ ΠΕΛΙΝΝΑΣ
Εμπροσθότυπος
Απεικονίζεται Θεσσαλός ιππέας που φοράει πέτασο και χλαμύδα κρατώντας δόρυ σε εγκάρσια θέση. Οδηγεί άλογο που καλπάζει προς τα δεξιά. Παρακάτω, με μικρά γράμματα, ΙΑ. Η επιγραφή που παρατηρείται με μικρά γράμματα στο νόμισμα, πιθανώς αντιπροσωπεύει σημάδι του ελέγχου των υπαλλήλων που ήταν υπεύθυνοι για την κοπή του νομίσματος.
Οπισθότυπος
Απεικονίζεται πολεμιστής που κινείται (προελαύνει) προς τα αριστερά, φορώντας πέτασο και χλαμύδα. Έχει κρεμασμένο σε διαγώνια ζώνη ένα σπαθί μέσα σε θήκη. Με το δεξί του χέρι ρίχνει ένα κοντό δόρυ ενώ στο αριστερό κρατάει μια στρογγυλή ασπίδα, διακοσμημένη με ένα αστέρι, και δύο άλλες λόγχες. Υπάρχει η επιγραφή ΠΕΛ – ΙΝ. Τα χαρακτηριστικά του είναι όμορφα τονισμένα ενώ διακρίνεται και μια εξαιρετικά λεπτή κοπή στην άκρη του νομίσματος (σε δεξιόστροφη θέση 45ο εκεί όπου σημειώνεται η ώρα 1).
Στον εμπροσθότυπο απεικονίζεται Θεσσαλός ιππέας φορώντας πετάσο και χλαμύδα. Στο δεξί του χέρι κρατάει δόρυ στραμμένο προς τα πίσω. Κινείται προς τα αριστερά πάνω σε καλπάζον άλογο. Πάνω αριστερά υπάρχει εγχάρακτη επιγραφή ΑΙ με μικρά γράμματα.
Στον οπισθότυπο απεικονίζεται πολεμιστής που προχωράει προς τα αριστερά με το κεφάλι του στραμμένο προς τα δεξιά. Φοράει πέ-τασο και χλαμύδα και έχει κρεμασμένο σε διαγώνια ζώνη ένα σπαθί μέσα σε θήκη με σφαιρική άκρη. Κρατάει κοντό δόρυ στο δεξί του χέρι ενώ με το αριστερό κρατά μια στρογγυλή ασπίδα, διακοσμημένη με ημισέληνο, και δύο άλλα δόρατα. Ακόμη υπάρχει η επιγραφή [Π]ΕΛΛΙΝΝΑΙΚΟΝ με ανεστραμμένα τα Ν.
Αν και στο νόμισμα υπάρχουν μερικά μικρά σημάδια και η επιφάνειά είναι ελαφρώς τραχιά, πρόκειται για μια σαφή και εξαιρετικά λεπτή κατασκευή. Πολύ σπάνιο διατηρείται σε άριστη κατάσταση. Η επιγραφή που παρατηρείται με μικρά γράμματα στο νόμισμα, πιθανώς αντιπροσωπεύει σημάδι του ελέγχου των υπαλλήλων που ήταν υπεύθυνοι για την κοπή του νομίσματος.
Στον εμπροσθότυπο απεικονίζεται Θεσσαλός ιππέας με περικεφαλαία και θώρακα. Φοράει κοντό χιτώνιο και ιμάτιο (χιτώνα). Εφορμά κρατώντας προτεταμένη λόγχη ιππεύοντας άλογο που αναπηδά προς τα αριστερά. Πάνω από το κεφάλι του υπάρχει ένα περίγραμμα από κουκκίδες.
Στον οπισθότυπο δεξιά απεικονίζεται η Μαντώ με το κεφάλι της καλυμμένο και με ιμάτιο (σάλι) ριγμένο στους ώμους της. Στέκεται με το σώμα ενώπιον και το κεφάλι της στραμμένο προς τα πάνω και αριστερά κοιτάζοντας προς τον πατέρα της Τειρεσία. Στο αριστερό της χέρι κρατάει ένα ανοιχτό κιβώτιο ενώ με το δεξί χέρι δείχνει προς τα κάτω.
Απέναντί της ο Τειρεσίας με μισό σώμα καθώς απεικονίζεται να βγαίνει από τον Κάτω Κόσμο κρατώντας στο δεξί του χέρι ένα μαχαίρι. Ανάμεσά τους και σε διαγώνια θέση με φορά από πάνω προς τα κάτω υπάρχει η επιγραφή [Π]EΛΙИИAEIΩИ (με ανεστραμμένα Ν). Πρόκειται για ένα συναρπαστικό νόμισμα σε αρκετά καλή κατάσταση που απεικονίζει με ευφάνταστο τρόπο το μύθο του μάντη Τειρεσία. Ίσως είναι το πιο γνωστό από τα λίγα που υπάρχουν και το μοναδικό που φυλάσσεται σε ιδιωτική συλλογή.
Στον εμπροσθότυπο απεικονίζεται κεφαλή της Αθηνάς που κοιτάζει προς τα δεξιά ενώ φοράει κράνος κορινθιακού τύπου.
Στον οπισθότυπο απεικονίζεται η φτερωτή Θεά Νίκη έχοντας το κεφάλι της καλυμμένο με πέπλο που πέφτει πάνω από τον αριστερό της ώμο. Στο δεξί της χέρι που είναι τεντωμένο κρατά ένα στεφάνι. Με το αριστερό της χέρι κρατά δόρυ στηριγμένο στον αριστερό της ώμο. Υπάρχει η επιφραφή [Π] ΕΛΙΝ – NAIEΩN με κατεύθυνση από κάτω προς τα πάνω αμφοτερόπλευρα της Νίκης.
Υπάρχει επίσης εγχάρακτο το γράμμα Δ που πιθανώς αντιπροσωπεύει σημάδι του ελέγχου των υπαλλήλων που ήταν υπεύθυνοι για την κοπή του νομίσματος. Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι στη διαθέσιμη βιβλιογραφία δεν εμφανίζεται η συγκεκριμένη σήμανση. Όλα μέσα σε έγκοιλο περίγραμμα από κουκίδες. Πράσινη πατίνα με καφέ αποχρώσεις. Μικρή τραχύτητα περιμετρικής επιφάνειας στο πίσω μέρος. Σε πολύ καλή κατάσταση.
Στον εμπροσθότυπο απεικονίζεται ιππέας που φέρει περικεφαλαία, θώρακα και χιτώνα που ανεμίζει. Κινείται προς τα δεξιά έχοντας σηκωμένο δόρυ για να χτυπήσει αόρατο αντίπαλο. Όλα μέσα σε περίγραμμα από κουκίδες, λίγο έξω από το κέντρο του νομίσματος.
Στον οπισθότυπο απεικονίζεται πολεμιστής, ντυμένος σε κοντό χιτώνα. Στο αριστερό του χέρι φέρει ασπίδα ενώ στο δεξί κρατά σηκωμένο δόρυ σε θέση ώστε να χτυπήσει αόρατο αντίπαλο. Υπάρχει η επιγραφή ΠΕΛΙΝΝ – AIKON σε δεξιόστροφη φορά εκατέρωθεν του πολεμιστή. Όλα μέσα σε ρηχό έγκοιλο τετράγωνο. Σκούρα καφέ πατίνα με μερικές μικρές περιοχές σκούρου κόκκινου χρώματος. Σε πολύ καλή κατάσταση.
Αρχαιολογικά ευρήματα
Τα τελευταία χρόνια με αφορμή έργα ύδρευσης και οδοποιΐας ανασκάφθηκαν τάφοι (κιβωτιόσχημοι, λακκοειδείς, κεραμοσκεπείς, θήκες, πήλινες και λίθινες λάρνακες) που καλύπτουν χρονικά το διάστημα από τον 5ο ως και το 2ο αι. π.Χ. καθώς και ένας καμαροσκεπής Ελληνιστικής Εποχής, που καλύπτονταν από τύμβο.
Τα περισσότερα αρχαιολογικά ευρήματα είναι από το νεκροταφείο και μεταξύ άλλων αποκαλύπτουν ότι η Πέλιννα ήταν πολύ σημαντικό κέντρο της Διονυσιακής λατρείας και τελέσεως βακχικών και ορφικών μυστηρίων.
Από τα παλαιότερα ευρήματα, ξεχωρίζουν:
✓ Χάλκινη υδρία του 6ου π.Χ. αι. που βρέθηκε σε τάφο το 1937 και θεωρείται έργο κορινθιακού εργαστηρίου. (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).
✓ Επιτύμβια στήλη του 4ου π.Χ. αι. από άσπρο μάρμαρο. Στην κύρια όψη έχει ανάγλυφη παράσταση έφιππου νέου (Μουσείο Λούβρου).
✓ Επιτύμβια στήλη του 3ου π.Χ. αι. από γκριζόλευκο μάρμαρο με ανάγλυφο ανθέμιο και δίστιχη επιγραφή «Κλεοπάτρα – Κυλάνου».
✓ Επιτύμβια στήλη του 3ου π.Χ. αι. με την επιγραφή «Κλείνιππος ’Ονάσειες».
✓ Ναϊκόσχημη αναθηματική στήλη του 3ου π.Χ. αι. με ελλιπή επιγραφή.
✓ Επιτύμβια στήλη του 2ου π.Χ. αι. με ανάγλυφες παραστάσεις αντρικής και παιδικής μορφής.
✓ Αναθηματική στήλη του 1ου π.Χ. αι. στο πάνω μέρος της οποίας υπάρχει η επιγραφή «Διί Καταιβάτῃ».
Αρχαιολογική Συλλογή Τρικάλων
Περιγραφή: αναθηματική στήλη από λευκό μάρμαρο. Φέρει επίστεψη, όπου υπάρχει η επιγραφή:
Διί Καταιβάτῃ
Την στήλη πιθανόν να κοσμούσε γραπτή παράσταση, από την οποία δε διακρίνονται ίχνη.
Διαστάσεις: ύψος: 0,56 m, πλάτος: 0,32 m
Χρονολόγηση: 3ος 2ος αι. π.Χ.
Προέλευση: παραδόθηκε στην αρχαιολογική Συλλογή Τρικάλων μαζί με δυο άλλες στήλες από αγρότη. Είναι οι πρώτες στήλες που προήθλαν από την αρχαία Πέλιννα ή Πελινναίον
Η αρχαία Πέλιννα ταυτίζεται με τα ευρήματα του έτους 1969 σε δύο κιβωτιόσχημους τάφους χρυσών κτερισμάτων του 200 – 150 π.Χ. Ο θησαυρός αποτελείται από:
Ένα ζεύγος χρυσών ενωτίων αρίστης τέχνης κατά τα ελληνιστικά χρόνια σε σχήμα δίφρου (άρμα με δύο άλογα).
✓ Βραχιόλι χρυσό σε σχήμα συμπεμπλεγμένων φιδιών
✓ Χρυσό δακτυλίδι με πολύτιμους λίθους και στην σφεντόνη και στην στεφάνη
✓ Περιδέραιο χρυσό με άλυσσο στην οποία κρέμονται α) ανάγλυφες μορφές ανθρώπων, β) διάφοροι έρωτες με τις φαρέτρες τους και γ) αετοί
✓ Δύο χρυσά στεφάνια με φύλλα ελιάς και δρυός
